انواع ورق آهن و کاربرد آن

در اطراف ما ورق های فولادی در طرح، کیفیت و اشکال متنوعی وجود دارند. تنوع ورق ها به شکل ظاهری، عناصر تشکیل دهنده یا جنس، گرید و ضخامت آن ها وابسته است.  ورق های فولادی، انواع بی شماری دارند.

در ادامه، انواع ورق آهنی یا همان ورق فولادی ساخته شده توسط نورد را با توجه به جنس، شکل و خواص بررسی می کنیم.

ورق سیاه

ورق سیاه، مهم ترین ورق فولادی است که به دلیل استفاده از آن برای تولید سایر ورق ها اهمیت زیادی در این صنعت دارد. ورق سیاه طی فرآیند نورد گرم تولید می شود و به دلیل وجود لایه اکسید روی آن، سطحی مات و تیره دارد و به همین خاطر به آن ورق سیاه گفته می شود که یکی از اصلی ترین ورق ها در بازار آهن است. ورق سیاه در ضخامت ۱.۵ تا ۱۰۰ میلی متر تولید و عرضه می شود.

انواع ورق سیاه پرکاربرد در بازار

برای تعیین گرید ورق سیاه باید از شاخصی به نام ST  استفاده کرد. در ورق سیاه معمولی، شاخص ST بین اعداد st33 تا st52 متغیر است. بر اساس درخواست مشتری، ورق سیاه می تواند به صورت رول یا شیت های برش خورده و یا فابریک ارائه شود. در ادامه به معرفی دو ورق سیاه پرکاربرد در بازار می پردازیم.

۱- ورق ST37

ورق ST37، جزء اصلی ترین فولادهای غیر آلیاژی است که در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرد. بین مصرف کنندگان، این نوع ورق سیاه به عنوان فولاد نرمه در صنعت شناخته شده است.ورق ST37 درصد کربن پایین و انعطاف پذیری بالایی دارد و استحکام خوب آن باعث کاربرد گسترده این ورق در صنایع مختلف شده است.

۲- ورق ST52

این ورق، یکی از انواع ورق های آلیاژی است و طی فرآیند نورد گرم تولید می شود. همچنین، استحکام و قابلیت ارتجاع بالایی دارد. ورق ST52 نسبت به ورق های پرکاربرد ST44 و ST37، عناصر سیلیسیم و منگنز بیشتری دارد و به همین دلیل در برابر پیچش و خمش، مقاومت بیشتری از خود نشان می دهد.

ورق اسیدشویی

پایه تولید ورق اسیدشویی، ورق سیاه است. هنگام تولید ورق سیاه، لکه ‌ها و آسیب ‌های ظاهری زیادی به آن وارد می‌شود، در نتیجه، تولیدکنندگان با یک شست ‌و شوی اسیدی، این لکه ‌ها را تمیز و ترمیم می‌کنند و به همین دلیل است که آن را ورق اسیدشویی می نامند. در واقع عملیات اسیدشویی برای حذف اکسید آهن و سایر ناخالصی های تشکیل شده روی ورق انجام می شود.

ورق گالوانیزه

یکی از رایج ترین ورق های فلزی موجود در بازار، ورق گالوانیزه می باشد. ورق گالوانیزه، نوعی ورق آهنی است که با فلز روی پوشش داده شده است. ورق گالوانیزه از هر دو روش نورد گرم و نورد سرد قابل تولید است، اما ورق پایه ای که برای تولید آن استفاده می شود، ورق سیاه است. به این صورت که ورق سیاه پس از تولید، وارد خط گالوانیزاسیون شده و طی یک فرآیند خاص، روی‌ اندود یا گالوانیزه می‌شود. فلز روی از فولاد و آهن در برابر اکسید آهن حفاظت می‌کند؛ بنا بر این، ورق گالوانیزه در برابر اکسید شدن  یا زنگ زدن بسیار مقاوم است. ضخامت این محصول از ۰.۳ تا ۲.۵ میلی ‌متر متغیر است. عرض رایج آن در بازار نیز ۱ و ۱.۲۵ متر می باشد. اطلاعات کامل تر در مورد ورق گالوانیزه را در مقاله زیر بخوانید.

ورق های گالوانیزه با توجه به روش گالوانیزاسیون به دو دسته ورق گالوانیزه گرم و ورق گالوانیزه سرد تقسیم می شوند.

1. در گالوانیزه گرم با غوطه ور کردن ورق (ورق سیاه یا ورق خروجی از نورد سرد) در استخری از فلز روی، ورق گالوانیزه گرم تولید می شود.
2. در ورق گالوانیزه سرد که به آن ورق الکتروگالوانیزه نیز گفته می شود، روی یک یا هر دو طرف ورق را با استفاده از رسوب الکتریکی فلز روی می پوشانند.

در حالت کلی، گالوانیزه کردن، یک روش مقاوم سازی محسوب می شود؛ ورق های نورد سرد یا نورد گرم با این روش در برابر خوردگی و زنگ زدن مقاوم می شوند.

ورق رنگی

ورق رنگی، نوعی ورق گالوانیزه است. به منظور افزایش زیبایی و همچنین استقامت ورق گالوانیزه، آن را رنگ آمیزی می کنند. فولادهای گالوانیزه، پوششی از زینک اکساید دارند که این پوشش در برابر عوامل محیطی بیرونی از ورق محافظت می کند. این پوشش، عمر مفید ورق را افزایش می‌دهد، اما آن را ضد زنگ نمی کند؛ به همین دلیل است که ورق را رنگ می کنند تا مقاومت به خوردگی ورق گالوانیزه را بالاتر ببرند.

انواع ورق فرمینگ

۱- ورق ذوزنقه

از انواع ورق گالوانیزه برای تولید ورق گالوانیزه ذوزنقه ای استفاده می شود که دارای عرض ۱۰۰ تا 125 سانتی متر است. ورق گالوانیزه ذوزنقه، یک نوع ورق آهن طرح دار است که طرح آن شبیه به ذوزنقه است. برای ساخت آن نیز موج هایی به شکل مربع در عرض ورق ایجاد می کنند. زمان تولید این محصول بین ۲ تا ۴۸ ساعت است.

ورق شادولاین، ورق گالوانیزه رنگی است که سطح آن موجدار شده و طرح موج آن شبیه به طرح های ذوزنقه و سینوسی است. این نوع ورق گالوانیزه طرح دار، دارای مقاومت بالا در برابر انواع خوردگی است و ظاهر زیبا دارد. از ورق‌های فولادی گالوانیزه (مانندورق شادولاین)برای پوشش دهی در صنایع مختلف و بیشتر در ساختمان سازی و سقف سازه ها استفاده می شود.

۳- ورق طرح سفال

ورق طرح سفال، یک نوع ورق گالوانیزه رنگی است و از انواع ورق های فلزی طرح دار به شمار می رود. برای ساخت آن، ورق گالوانیزه رنگی را فرم داده و سطح آن را شبیه به طرح سفال می کنند. انواع ورق طرح دار آهنی از جمله ورق طرح سفال از مصالحی هستند که در صنعت ساختمان سازی استفاده می شوند. این ورق، ظاهری زیبا و تنوع رنگی بالایی دارد. به همین دلیل از جایگاه ویژه ای در صنعت ساخت و ساز برخوردار است. این محصول، ویژگی های منحصر به فردی دارد که در میزان خرید و فروش آن تاثیرگذار بوده است.

نام دیگر ورق سینوسی رنگی، ورق کرکره سینوسی است. دلیل نامگذاری این نوع ورق ها فرم آن هاست است که به صورت نیم دایره، برآمده و فرورفته می باشد (مانند موج سینوسی).

ورق کرکره یکی از انواع ورق های ساختمانی و نوعی ورق موج دار است. این ورق نوعی ورق آهنی نازک فرم داده‌ شده است که با فرمینگ کردن ورق های فلزی به ویژه ورق های گالوانیزه رنگی به وجود می آید. شکل  ظاهری و فرمینگ این ورق شبیه موج و طرح سینوسی است. ورق فلزی کرکره در انواع و رنگ های مختلفی تولید و به بازار عرضه می شود. هر کدام از آن ها نیز کاربردهای مختلف صنعتی و ساختمانی دارند. اما بیشترین کاربرد آن در سقف های شیب دار می باشد.

ورق آلوزینک که به آن «گالوانوم» و «زینکالوم» نیز گفته می شود، از انواع ورق ‌های فولاد آلیاژی محسوب می شود. این نوع ورق با خواص و ویژگی های فنی متفاوتی تولید و عرضه می گردد. در واقع اینگونه می توان گفت، ورق آلوزینک، یک فلز گالوانیزه است که با عنصر روی پوشش‌ دهی شده است.

ورق سرد

ورق سرد به ورق هایی گفته می شود که طی فرآیند نورد سرد تولید می شوند. ورق های تولید شده طی فرآیند نورد سرد، انواع مختلفی دارند. انواع ورق سرد موجود در بازار مثل ورق گالوانیزه، روغنی و قلع اندود در سایزهای مختلفی به فروش می رسند. این محصولات با عرض بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ سانتی متر و ضخامت ۰.۳ تا ۳ میلی متر تولید می شوند.

ورق روغنی

ورق روغنی در بازار به ورق فولادی سرد معروف است. دلیل آن نیز نحوه تولید ورق روغنی می باشد. در تولید ورق روغنی، ابتدا ورق سیاه با ضخامت بالا وارد فرآیند نورد سرد می شود و با استفاده از چند غلتک، ضخامت آن کاهش می یابد. پس از این که ورق به ضخامت مورد نظر رسید، سطح آن برای جلوگیری از فرسایش و زنگ زدگی، روغنکاری می شود و به این ترتیب، ورق روغنی تولید می گردد.

در حالت کلی، ورق های خروجی از نورد سرد، قبل از روغنکاری، پایه ساخت ورق های گالوانیزه هستند.

این نوع از ورق، دارای عرض استاندارد ۱۰۰ و ۱۲۵ سانتی متر است. علاوه بر این، در ضخامت های ۰.۳ تا ۳ میلی متر نیز تولید می شود. قیمت ورق روغنی نیز به دلیل ضخامت کمتر و کیفیت بالاتر، بیشتر از ورق سیاه است.

ورق قلع اندود

ورق قلع اندود، طی فرآیند نورد سرد تولید می شود. در فرآیند تولید ورق قلع اندود، لایه ای از عنصر قلع روی سطح ورق ایجاد می شود و معمولا سطح نهایی را با یک لایه کروم جهت محافظت بیشتر پوشش می دهند.

مهم ترین کاربرد ورق فولادی قلع اندود در صنایع، بسته بندی مواد غذایی و شیمیایی و نیز صنایع بسته بندی اقلام دارویی است. ضخامت این ورق از ۰.۵۰ تا ۰.۸۵ میلی متر به هر دو صورت رول و شیت تولید و عرضه می شود.

ورق آجدار

ورق آجدار از نظر جنس، انواع گوناگونی دارد؛ مانند ورق آجدار آهنی، استیل، گالوانیزه و آلومینیوم که در این بین، ورق آهنی آجدار، محبوبیت و استفاده بیشتری دارد. ورق آهنی آجدار، محصولی از جنس ورق سیاه است و طی فرآیند نورد گرم تولید می شود. کاربرد اصلی آن نیز برای ایجاد اصطکاک در سطوح مختلف است؛ به همین منظور از این محصول در کف اتوبوس‌ ها، آسانسورها یا پله ‌ها و پل‌ ها استفاده می‌شود. ورق آجدار در دو نوع فابریک و پرسی تولید می شود که تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند.

ورق آلیاژی

ورق های آلیاژی، ورق هایی هستند که با عناصر مختلف ترکیب و به اشکال مختلف به بازار عرضه می شوند. در واقع، ورق آلیاژی به ورق آهنی گفته می شود که از ترکیب آهن و یک یا چند عنصر دیگر ساخته می شود.

ورق آلیاژی را می توان به دو دسته فولادی و غیر فولادی تقسیم بندی کرد. از ورق آلیاژی در ساخت کشتی و وسایل دریایی، صنعت هواپیما سازی، صنایع پتروشیمی، نفت و گاز و مخازن حمل سوخت استفاده می شود.

ورق استنلس استیل

ورق استیل یا ورق استنلس استیل، یک آلیاژ فولادی است که بر اساس عناصر تشکیل ‌دهنده ‌‌اش، تفاوت ‌هایی با سایر ورق ‌های فولادی دارد. عنصر تعیین ‌کننده در آلیاژ ورق استیل، آهن، کروم و نیکل است. مهم ‌ترین تفاوت استیل با سایر ورق ها در مشخصات فنی آن است. به طور کلی به ترکیبات آهن، کروم و نیکل «فولاد زنگ نزن» نیز گفته می شود و ورق تولیدشده از این فولاد نیز ورق زنگ نزن یا همان ورق استیل نام دارد.

ورق استیل در دو دسته صنعتی و دکوراتیو کاربردهای متفاوتی دارد. از ورق استیل صنعتی برای ساخت انواع مخزن استیل، میخ، پرچ، لوله‌درزدار و … استفاده می شود. ورق استیل دکوراتیو نیز برای نماکاری، تولید وسایل تزیینی و ظروف آشپزخانه استفاده می شود.

 ورق A283

از سری ورق‌ های آلیاژی که کاربرد گسترده‌ای در صنعت دارند، ورق A283 می‌باشد که به عنوان ورق مخزنی نیز شناخته می‌شوند. ورق A283، نوعی ورق آلیاژی به شمار می‌رود که از قابلیت شکل پذیری، ماشین کاری و جوشکاری بالایی برخوردار است. ورق A283 در ضخامت‌های ۶ تا ۶۵ میلی‌ متر و به شکل شیت‌ های برش خورده تولید و به بازار فولاد عرضه می‌ شود.

ورق A516

ورق A516، نوعی ورق (فولاد) کربنی است که در آن مقادیر ناچیزی از عناصر آلیاژی، نظیر گوگرد، فسفر، منگنز، سیلیسیوم برای رسیدن به جنسی مرغوب استفاده می‌ شود. این نوع ورق از خواص برشکاری، انعطاف پذیری و جوشکاری مناسبی برخوردار است. این ورق، گریدهای مختلفی دارد و در سه عرض ۱.۲۵ – ۱.۵ و ۲ متر تولید و عرضه می گردد.

ورق ضدسایش با نام هاردوکس نیز شناخته می شود و یک ورق آلیاژی با درصد کربن بالاست. کربن موجود در این محصول باعث سختی و مقاومت و دوام بالای ورق می شود. به هر میزان که درصد کربن در ورق آلیاژی افزایش یابد، استحکام و خواص ضدسایش آن نیز بیشتر خواهد شد. در ساخت ورق های ضدسایش از فرآیند نورد سرد استفاده می شود.

ورق نسوز

یکی از اصطلاحات رایج در دنیای فولاد و به ویژه ورق، اصطلاح فلز نسوز است که برای توصیف مجموعه ای از عناصر فلزی استفاده می شود و از نقطه ذوب فوق العاده بالایی برخوردار هستند. ورق های آهن نسوز، مصالح بسیار پرکاربردی در پروژه های بزرگ و کوچکند. ورق آهن نسوز از طیف گسترده ای از محصولاتی با ویژگی ها و کاربردهای متفاوت تشکیل شده است.

 ورق مشبک

ورق مشبک با ایجاد سوراخ روی ورق های فلزی تولید می شود و اصطلاحا به آن ورق آهن سوراخ دار می گویند. جنس ورق مشبک می تواند از استیل، آلومینیوم، فولاد یا انواع ورق آلیاژی باشد. ورق های مشبک بر اساس جنس ورق، و همچنین شکل چشمه (شکل سوراخ ورق) انواع مختلفی دارند و همچنین کاربردشان نیز برحسب نوع و ضخامت ورق های آهنی، متفاوت است. این نوع ورق، معمولا در دو عرض ۱۰۰۰ و ۱۲۵۰ میلی متر عرضه می شود.

ورق آتشخوار

ورق های آتشخوار، قابلیت تحمل دمایی را تا حدود ۵۸۵ درجه سانتی گراد دارند و نوع دیگر آن ها می توانند تا دمای ۱۲۵۰ درجه سانتی گراد نیز مقاومت کنند. در حال حاضر، نوع اول آن بیشتر به صورت رول و شیت در بازار رایج است. ورق آتشخوار در انواع گریدهای مختلفی تولید می شود که بسته به نوع و میزان آلیاژهای آن، مقاومت و استحکام و حتی کاربرد متفاوتی دارد.

ورق استحکام بالا دسته ای از ورق های فولادی است که به دلیل مقاومت بالا به این نام خوانده می شود. همچنین این نوع ورق ها خاصیت شکل پذیری، جوش پذیری، چقرمگی و ضربه پذیری بالایی دارند. ورق استحکام بالا در ضخامت و گریدهای متفاوت و طی فرآیند ترمومکانیکال تولید می شود.

ورق دریایی

ورق دریایی، نوعی ورق نورد گرم است که خاصیت جوش پذیری، مقاومت در برابر خوردگی و استحکام بالایی دارد. به همین دلیل، این نوع ورق برای کاربردهایی که در تماس با آب شور دریا هستند بسیار مناسب است. همچنین انواع مختلف ورق دریایی برای کف عرشه، بدنه انواع کشتی ها، قایق های بزرگ، عرشه ها و غیره استفاده می شود.

ورق لاتون

به ورق‌ های فلزی که به منظور هم‌راست سازی و تراز دقیق قطعات و جهت پر کردن شکاف های کوچک استفاده می‌ گردد، ورق لاتون می گویند. ورق لاتون در ضخامت‌ ها و انواع مختلفی تولید و در بازار عرضه می‌ شود. به طور مثال، انواع ورق های لاتون بر اساس جنس به صورت ورق های لاتون فولادی، بابیت، استیل، مونل، آلومینیوم، آهنی، برنجی، طلا، نقره، فسفر، برنز، مسی و غیره دسته بندی می شوند.

ورق طلا

ورق طلا از رایج ترین انواع ورق های فلزی بوده و از بافت نرمی برخوردار است. ورق طلا در دو نوع عیاردار و پایه فلز در بازار موجود می باشد. ورق طلای عیاردار، گران تر از نوع پایه فلز می باشد. از این ورق در صنایع مختلف، از جمله ساخت و ساز، پتینه کاری، ساخت مبلمان، تزئین مجسمه و ظروف، تذهیب و … استفاده می شود.

ورق برنجی

ورق برنج از ترکیبات آلیاژهای مس و روی تولید می شود. میزان عنصر روی و مس در ترکیب با فلز برنج، رنگ آن را تغییر داده و به زرد و نقره ای تبدیل می کند. ورق برنج به دلیل وجود آهن در ساختار خود، سختی بالایی نیز دارد. علاوه بر عنصر آهن، دو عنصر قلع و منگنز نیز در ورق برنجی وجود دارد.

از این ورق در صنایع مختلفی استفاده می شود و برای مواردی چون ساخت رادیاتور، سماور، تولید قطعات الکترونیکی، قطعات خودرو، انواع کلید و پریز و … کاربرد دارد.

ورق آلومینیوم

یکی از پرکاربردترین ورق ها در صنایع مختلف، ورق آلومینیوم است که در تولید روکش کابل ها و عایق های حرارتی مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول در اندازه و ابعاد متفاوتی از ۰.۰۰۸ تا ضخامت ۰.۲۵ اینچ در دسترس است و به صورت رنگی و بی رنگ تولید می شود. این ورق ها، مقاومت بالایی در برابر خوردگی دارند و عملاً بدون تعمیر و نگهداری هستند. همچنین نسبت استحکام به وزن بی نظیری در مقایسه با سایر فلزات دارند.

از ورق آلومینیوم در انواع صنایع نظامی، حمل و نقل، غذایی، ماشین سازی، هنر و …. استفاده می شود.

ورق برشی

ورق برشی، یکی از متداول ترین انواع ورق های فولادی محسوب می شود که طی فرآیند نورد گرم و با حرارت بالا تولید می شود. این ورق در ابعاد مختلف و دلخواه برش داده می شود و به همین دلیل به آن ورق برشی می گویند. برای تولید ورق های برشی، اصولا ورق های سیاه ST37 و ST52 به دلیل کیفیت و وزن مناسبی که دارند، با استفاده از دستگاه های برش، در اندازه های دلخواه برش داده می شوند. قیمت ورق آهن برش خورده نیز به قیمت ورق پایه و اجرت برشکاری بستگی دارد.

ورق صنعتی

ورق صنعتی، همان ورق‌ فولادی است که در صنایع مختلف و به ویژه در صنعت ساختمان ‌سازی استفاده می‌ شود و دارای انواع مختلفی است. ورق‌ صنعتی از برش تختال و اسلب تولید می‌شود و دارای کیفیت بالایی است. در واقع ورق صنعتی، یکی از با کیفیت ترین نوع ورق های فولادی محسوب می شود.